شاهنشاهی که امپراتوری را به اوج و چالش رساند
خشایارشا در حدود سال ۵۱۹ پیش از میلاد به دنیا آمد. او پسر داریوش بزرگ و آتوسا، دختر کوروش بزرگ بود. این نسب، او را به دو تن از بزرگ‌ترین پادشاهان هخامنشی مرتبط می‌کرد و جایگاه ویژه‌ای در سلسله داشت.
در سال ۴۸۶ پیش از میلاد، پس از درگذشت داریوش بزرگ، خشایارشا در سن ۳۴ سالگی به پادشاهی رسید. او در ابتدا با شورش‌هایی در مصر و بابل مواجه شد که با قاطعیت آن‌ها را سرکوب کرد، نشان‌دهنده قدرت و اراده‌اش در حفظ امپراتوری بود.
در سال ۴۸۰ پیش از میلاد، خشایارشا برای انتقام شکست پدرش در نبرد ماراتون، لشکری عظیم به یونان فرستاد. او در نبرد ترموپیل پیروز شد و آتن را تصرف کرد، اما در نبرد دریایی سالامیس شکست خورد. این لشکرکشی‌ها تأثیر عمیقی بر تاریخ ایران و یونان گذاشت.
خشایارشا پروژه‌های عمرانی بزرگی را در تخت جمشید آغاز کرد، از جمله ساخت تالار صد ستون. این بناها نشان‌دهنده شکوه و عظمت امپراتوری هخامنشی در دوران او هستند.
در سال ۴۶۵ پیش از میلاد، خشایارشا توسط یکی از درباریان به نام آرتابانوس به قتل رسید. پس از او، پسرش اردشیر یکم به تخت نشست و حکومت را ادامه داد.
خشایارشا به عنوان پادشاهی قدرتمند و بلندپرواز شناخته می‌شود. اگرچه لشکرکشی‌هایش به یونان با شکست‌هایی همراه بود، اما دستاوردهای عمرانی و تلاش‌هایش برای حفظ امپراتوری، او را به یکی از چهره‌های برجسته تاریخ ایران تبدیل کرده است.