هووخشتره ؛ پادشاه خردمند و برافرازندهٔ شاهنشاهی ماد
هووَخشَتره، در منابع یونانی با نام کی‌اکسارِس (Cyaxares)، پسر فرورتیش و سومین پادشاه ماد بود. او را باید یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین پادشاهان تاریخ ایرانِ باستان دانست، چرا که موفق شد ماد را از یک پادشاهی منطقه‌ای به یک شاهنشاهی قدرتمند تبدیل کند.
هوخشتره پس از مرگ پدرش، بر تخت نشست (حدود ۶۲۵ ق.م) و بلافاصله دست به اصلاحات بنیادی نظامی زد. او ارتش ماد را سازمان‌دهی کرد و برای نخستین‌بار، آن را به سپاه منظم با واحدهای تخصصی مثل سواره‌نظام، پیاده‌نظام و تیرانداز تقسیم نمود — کاری که پیش از آن در ایران‌زمین سابقه نداشت.
هوخشتره با نبونید (یا بنا بر منابع دیگر، نبوپلاسر) پادشاه بابل متحد شد و به دشمن مشترکشان، یعنی آشوریان، حمله کرد. در این نبرد سرنوشت‌ساز، نیروهای ماد و بابل، پایتخت آشور یعنی نینوا را در سال ۶۱۲ ق.م فتح کردند. سقوط نینوا پایان کار امپراتوری آشور و آغاز دوران تازه‌ای برای ماد بود.
پس از شکست آشور، هوخشتره قدرت را در سراسر فلات ایران، کردستان، بخشی از آسیای کوچک (ترکیه امروزی) و ارمنستان گسترش داد. پادشاهی ماد در زمان او به عنوان نخستین شاهنشاهی واقعی ایران شناخته می‌شود؛ شاهنشاهی‌ای با ساختار نظامی، حکومتی و فرهنگی قدرتمند.
هوخشتره نه‌تنها فرمانده‌ای توانمند بود، بلکه دیپلماسی را نیز به خوبی می‌فهمید. او با اقوام مختلف پیمان بست، برخی را به زیر سلطه درآورد و در برابر برخی دیگر همچون لیدیه، مصالحه کرد. در پایان سلطنتش، ماد از نظر سیاسی و نظامی در اوج قرار داشت.
پس از درگذشت هووخشتره در حدود سال ۵۸۵ ق.م، پسرش اِشتَویگو (آستیاگ) به تخت نشست، اما در نهایت با ظهور کوروش بزرگ، سلسله ماد پایان یافت و امپراتوری هخامنشی آغاز شد