چگونگی شکل گیری ماد ها

چگونه دیااکو توانست قبایل پراکنده ماد را متحد کند و نخستین پایتخت را در هگمتانه بنا نهد.

پیش زمینه تاریخی

در حدود هزاره نخست پیش از میلاد، در فلات غربی ایران، اقوام آریایی‌تبار وارد شدند که به دو شاخه اصلی تقسیم می‌شدند: مادها و پارس‌ها. این اقوام از سمت شرق و شمال‌شرقی فلات ایران به‌تدریج مهاجرت کردند و در نواحی مختلف ساکن شدند. مادها در مناطق غربی و شمال‌غربی ایران (نظیر همدان، کردستان، آذربایجان) سکنی گزیدند و به‌صورت قبیله‌ای زندگی می‌کردند.

در این دوران، آشوریان در شمال بین‌النهرین یک ابرقدرت محسوب می‌شدند و بارها به سرزمین مادها یورش بردند، مردم‌شان را به اسارت بردند یا از آن‌ها خراج خواستند. این تهاجمات، یکی از عوامل اصلی برای رشد حس مشترک در میان قبایل مادی شد. اگرچه در ابتدا مادها هیچ اتحاد سیاسی مشخصی نداشتند، اما تهدید آشوریان و نیاز به دفاع جمعی باعث شکل‌گیری انسجامی ابتدایی شد.

ظهور دیاکو: نخستین رهبر منتخب مادها

در میان این شرایط نابسامان، شخصی به نام دیاکو (Dēiokēs) پدیدار شد. او از رؤسای یکی از قبایل ماد بود و به ‌سبب دادگستری، انصاف و خرد سیاسی‌اش در بین قبایل مختلف شهرت یافت. هر قبیله‌ای او را برای حل اختلافات داخلی یا بین‌قبیله‌ای، داور قرار می‌داد.

مورخ یونانی، هرودوت، می‌نویسد: «مردم از تمام قبایل نزد دیاکو می‌آمدند تا او برایشان قضاوت کند. همین امر باعث شد که او در بین قبایل، شأن و اعتباری بالا یابد.»

پس از مدتی، مادها طی اجماعی بی‌سابقه، دیاکو را به عنوان پادشاه خود انتخاب کردند. این انتخاب، نخستین اتحاد سیاسی رسمی میان قبایل مادی بود که پایه‌گذار پادشاهی ماد شد.

ساختار حکومت دیاکو

انتقال پایتخت به هگمتانه (اکباتان) دیاکو دستور داد در کوهپایه‌های زاگرس، شهری به نام هگمتانه ساخته شود (که بعدتر «همدان» خوانده شد). این شهر به ‌صورت دژهایی متحدالمرکز ساخته شد و مرکز اداری، نظامی و سلطنتی ماد شد.

ایجاد دستگاه قضا و دیوان‌سالاری او نظام قضایی منظمی پایه‌گذاری کرد و فرمان داد که قوانین مشخصی رعایت شود، تا دیگر اختلافات بین قبایل باعث درگیری نشود. این کار باعث افزایش حس نظم و وحدت میان اقوام شد.

توسعه‌ی نگهبانی و دستگاه جاسوسی برای محافظت از حکومت و جمع‌آوری اطلاعات از اقوام دیگر، دستگاه جاسوسی و نگهبانی تشکیل داد، که از ستون‌های مهم قدرت او به‌شمار می‌رفت.

اهمیت اتحاد مادی

تحاد قبایل مادی، تنها یک اتحاد نظامی یا سیاسی نبود، بلکه شکل‌گیری یک «هویت مشترک» بود. قبایلی که تا پیش از آن عمدتاً به‌شکل کوچ‌نشین یا نیمه‌مستقل بودند، اکنون تحت نام ملت ماد به رسمیت شناخته شدند. از دیدگاه تاریخی، اتحاد ماد را می‌توان آغاز تمدن ایرانیِ متمرکز دانست. چرا که: نخستین پادشاهی مستقل ایرانی‌ها را تشکیل داد. مفهوم «پایتخت» را معرفی کرد. پایه‌های دیوان‌سالاری و نظم اداری در ایران را بنا نهاد.

بازگشت به صفحه مادها